8 MART DÜNYA KADINLAR GÜNÜNÜ İTAFEN…

 

Eşit haklar o kadar eşit değildir                         

Emekleriyle , fedakarlıklarıyla ve en önemlisi varlıklarıyla dünyayı güzelleştiren kadınlar matematiğe de omuz verdiler. Değişen ve gelişen dünya şartları her şeye farklı bir boyut kazandırırken

 

MANŞETTTT

            MATEMATİĞİN KADINLARI

Hypatia(360-415) antik İskenderiye’de önemli bir astronom ve matematikçiydi. Aynı zamanda çalışmalarının nispeten iyi kayıtlarının tutulduğu ilk kadın matematikçidir. Zamanının pek çok bilimsel kitabını düzenlemiş ve haklarında yorumlar yazmıştır. Aynı zamanda usturlablar ve hidrometreler yapmıştır.

Zamanında çok iyi bir öğretmen olarak ün salmış ve İskenderiye’nin Romalı yöneticisi Orestes’e danışmanlık yapmıştır. Orestes’in İskenderiye papazı Cyril ile kavgasından dolayı, sinirli ve saldırgan bir Hristiyan topluluğu tarafından Hypatia öldürülmüştür.

Maria Gaetana Agnesi (1718 – 1799) İtalyan matematikçi, filozof, ilahiyatçı ve insancıl. Agnesi, matematik Ders Kitabı yazan ilk Batılı kadındı. Aynı zamanda bir üniversitede profesör olarak atanan ilk kadındı. Onun Ders Kitabı, İtalyan gençlik kullanımı için analitik kurumlar diferansiyel ve integral hesabı kombine ve uluslararası bir başarı oldu. Agnesi ayrıca y=denklemi ile tanımlanan çan şeklindeki bir eğri üzerinde çalıştı. Bu işlev şimdi Agnesi Cadısı olarak adlandırılıyor. Bu garip isim, “cadı” anlamına gelen “versiera” kelimesinin yüzerken kullanılan halatlara benzediği italyanca'da bir kelime oyunundan gelebilir.

Marie-Sophie Germain (1776 – 1831) Arşimet ile yaptığı okumalar sonrasında matematikçi olmak istediğine karar verdiğinde 13 yaşındaydı. Maalesef bir kadın olarak ciddi bir muhalefetle karşı karşıya kaldı. Ailesi, Germain ’in gençlik yıllarından itibaren matematik okumasını engellemeye çalıştı. Dolayısıyla Germain üniversite okuyamadı.

Germain elastik yüzeylerin matematiğini anlama konusundaki öncülerden biriydi. Bu alandaki katkılarından dolayı Paris Bilim Akademisi ödülüne layık görüldü. Kendisi ayrıca Fermat’nın Son Teoremi’ni ispatlama konusunda hatırı sayılır ölçüde ilerleme kaydetti ve Carl Friedrich Gauss ile düzenli olarak mektuplaştı.

Wang Zhenyi (王贞仪, 1768 – 1797), Qing Hanedanlığı döneminde yaşayan Çinli bir bilim adamı ve matematikçiydi. Kadınların yüksek öğrenim görmesini engelleyen yasa ve geleneklere rağmen, Astronomi, matematik, coğrafya ve tıp gibi konuları inceledi. Kitaplarında ve makalelerinde Wang, Trigonometri ve Pisagor teoremi hakkında yazdı, güneş ve ay tutulmalarını inceledi ve diğer birçok Göksel fenomeni açıkladı.

Mary Somerville (1780 – 1872) İskoç bilim adamı ve yazar. Ölüm ilanında " bilim Kraliçesi “olarak adlandırıldı. Somerville ilk önce Neptün'ün varlığını önerdi ve aynı zamanda mükemmel bir yazar ve bilim iletişimcisiydi.

Ada Lovelace (1815 – 1852) İngiliz bir yazar ve matematikçiydi. Charles Babbage ile birlikte , Analitik Makine adındaki mekanik bir hesaplayıcı üzerine çalışmıştır. Ayrıca böyle bir makinede çalışan (Bernoulli sayılarını hesaplayan) ilk algoritmayı yazmıştır. Böylelikle tarihteki ilk bilgisayar programcısı olmuştur.

Ada kendi yaklaşımını “şiirsel bilim” olarak tarif etmiştir ve zamanın çoğunu, teknolojinin toplum üzerindeki etkisi üzerinde düşünerek geçirmiştir.

Florence Nightingale (1820 – 1910) İngiliz bir hemşire ve istatistikçiydi. Kırım savaşında yaralı İngiliz askerlerine bakmış ve sonrasında ilk hemşire yetiştirme okulunu kurmuştur. ‘Lady with the Lamp’ (Kandilli Hanım) olarak kültürel bir ikon haline gelmiştir ve ABD’de yetişen hemşireler hala Nightingale’a adanmışlık yemini ederler.7

Tıbba yaptığı en önemli katkılardan biri, tedavileri değerlendirmek için istatistik kullanmış olmasıdır. Pek çok verigrafiği üretmiştir ve dilim grafiği kullanan ilk kişilerdendir. Nightingale aynı zamanda Hindistan’daki sağlık koşullarını iyileştirmek ve açlığı azaltmak için çalışmış, fuhuş yasaları kurulmasına yardım etmiş ve kadınlar için yeni kariyer seçeneklerini yaygınlaştırmıştır.

Sofia Kovalevskaya (1850 – 1891), Rus matematikçi. Aynı zamanda Kuzey Avrupa'da tam profesörlük yapan ilk kadındı ve bilimsel bir derginin editörü olan ilk kadınlar arasında yer aldı. Kovalevskaya analize, kısmi diferansiyel denklemlere ve mekaniğe büyük katkılarda bulundu. Ayrıca bir anı, bir oyun ve otobiyografik bir roman da dahil olmak üzere hayatı hakkında çeşitli eserler yazdı.

 

"Bana öyle geliyor ki şair başkalarının görmediklerini görmeli, diğer insanlardan daha derinlemesine görmeli.                       Ve matematikçi de aynısını yapmalı"

 

Amalie Emmy Noether (1882 – 1935) soyut cebir ve fizikte önemli keşifler yapmış Alman bir matematikçiydi. Bu keşifler içinde simetri ve fizikteki korunum yasaları arasındaki ilişki vardır. Tüm zamanların en çok etki yapmış kadın matematikçisi olarak anılır.

Mary Lucy Cartwright (1900-1998), İngiliz matematikçi ve kaos teorisinin öncülerinden biriydi. Littlewood ile, bir soruna meraklı çözümler keşfetti: şimdi Kelebek etkisi dediğimiz şeyin bir örneği.

 

 

Julia Robinson (1919 – 1985) Amerikalı matematikçi. ABD Ulusal Bilimler Akademisi'ne seçilen ilk kadın matematikçi ve Amerikan Matematik Derneği'nin ilk kadın başkanıydı. Araştırmasının çoğunu Hilbert'in ünlü listesindeki onuncu problemi inceleyerek geçirdi: bir diophantine denkleminin herhangi bir tamsayı değerli çözümü olup olmadığını belirlemek için bir algoritma bulmak. Kanıt nihayet 1970 yılında Yuri Matoussevitch tarafından tamamlandı ve şimdi MRDP teoremi (R'nin Robinson anlamına geldiği yer) olarak biliniyor. Robinson ayrıca hesaplanabilirlik teorisine ve hesaplamalı karmaşıklık teorisine de katkıda bulundu.

 

 

 

 

(1918 doğumlu) Katherine Johnson Afro-Amerikan bir matematikçidir. Johnson NASA'da çalışırken Amerikalı astronotların yörüngelerini hesapladı - uzaya giden ilk Amerikalı Alan Shepard, Apollo Ay'a iniş programı ve hatta uzay mekiği dahil.

Yörüngeleri hesaplama, pencereleri açma ve acil durum dönüş yollarını bulma konusundaki olağanüstü yeteneği yaygın olarak biliniyordu. Bilgisayarların gelişmesinden sonra bile, astronot John Glenn ondan elektronik sonuçları şahsen kontrol etmesini istedi.

Johnson 2015 senesinde Başkanlık Özgürlük Madalyasını almıştır.

Annie Easley (1933 – 2011) Amerikalı matematikçi ve bilgisayar bilimcisi. NASA'DA “bilgisayar” olarak çalışan ilk Afrikalı Amerikalılardan biriydi.

Easley, Centaur roket sahnesinin yazılımını yazdı ve çalışmaları daha sonraki roket ve uydu lansmanlarının yolunu açtı.

Karen Uhlenbeck (d.1942) Amerikalı matematikçi, Texas Üniversitesi (profesör)

Modern geometrik analiz alanının kurucularından biri ve matematiğin en yüksek ödüllerinden biri olan Abel Ödülü'nü alan tek kadın.

Maryam Mirzakhani (مریم میرزاخانی‎, 1977 – 2017) Stanford Üniversitesi’nde profesörlük yapan İranlı bir kadın matematikçiydi. Matematikteki en prestijli ödül olan Fields Madalyası’nı almış tek kadındır.

Maryam ’in çalışmaları dinamik sistemler ve geometrinin kesişiminde yer alıyordu. 

Karmaşık çok katlılar ve hiperbolik yüzeyler gibi nesneler üzerinde çalıştı, ancak matematiğin başka alanlarına da katkıları oldu.

Maryam problem çözerken, problemlerin altında yatan güzelliği ve örüntüleri görmek için, kocaman kağıtların üzerine eskizler ve diyagramlar çizerdi. Kızı, Maryam ‘in çalışmalarını ‘resimler’ olarak tarif eder. Maryam 40 yaşında göğüs kanserinden öldü.

 

 

 

Bilimin Gelişimine Yön Vermiş 5 Türk Kadını

 

 

 

 

 

 

 

Prof. Dr. Feryal Özel

Üsküdar Amerikan Lisesi’nden mezun olduktan ve 1996 yılında Columbia Üniversitesi’nde Fizik ve Uygulamalı Matematik eğitimini okul birinciliği ve “Yüksek Onur Derecesi” ile almasının ardından, 1997’de Kopenhag “Niels Bohr Institute” de fizik üzerine yüksek lisansını bitirdi. 2002 yılında da Harvard Üniversitesinde astrofizik üzerine doktorasını tamamlayan Özel, adının ilk kez 2003 yılında dünyanın en tanınmış bilim insanları ile birlikte “Büyük Fikirler” listesine alınmasıyla tanındı. 2005’te profesör olan Feryal Özel, 2002’den itibaren Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi NASA’da ve orada bulunan tek Türk bilim kadını. Kendisi NASA’nın 2020’de hayata geçireceği Uzay Teleskopu projesinin başında. Feryal Özel, 10 Nisan’da dünyada ilk kez kara deliğin görüntülenmesini sağlayan 200 bilim insanı içinde tek Türk bilim insanı olarak yer aldı.

Prof.Dr. Hülya Şenkon

1959-1960 akademik yılında İstanbul Üniversitesinin Fen Fakültesinde Matematik-dalında öğrenimine başladı. 1966’da aynı bölüme asistan olarak atandı. Prof. Dr. Orhan Şerafettin İçen’in danışmanlığında yürüttüğü doktora çalışmasını 1972’ de tamamlayarak “doktor” unvanını aldı. Kasım 1977’de doçent oldu ve Ekim 1988’de aynı bölümde profesör kadrosuna atandı. 1990’da İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi’nden çıkan iki ciltlik “Soyut Cebir Dersleri” adlı kitabını yayımladı. Çeşitli tarihlerde, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi Müdürlüğü (1984-1988), Cebir ve Sayılar Teorisi Anabilim Dalı Başkanlığı, Matematik Bölüm Başkanlığı (1991-1994), yapmış olan Prof. Dr. Hülya Şenkon, 15 Şubat 2008 tarihinde aramızdan ayrıldı.

Nermin Arık

Türk Matematikçi, eğitmen, çevirmen, yazar olan Nermin Arık (d.1928-ö.2005), 1945 yılında Ankara Kız Lisesinden mezun oldu. 1954 yılında Glasgow Üniversitesi Elektrik Bölümünde lisans, 1963 yılında da George Washington Üniversitesi Matematik Bölümünde yüksek lisansını tamamladı. 1963 yılında, ODTÜ’de başladığı doktora çalışmaları için, Maryland Üniversitesinde yeterlilik sınavı verdiği halde, 1969 yılında Türkiye’ ye dönmesi gerektiğinden doktorasını tamamlayamadı. ODTÜ Matematik Bölümünde uzun süre eğitmenlik yaptı. Nermin Arık aynı zamanda TÜBİTAK ve çeşitli yayınevlerince çıkarılan birçok önemli bilimsel kitabın çevirisini yaptı.

Prof. Dr. Selma Soysal

Türkiye’nin ilk kadın matematik profesörü Selma Soysal 1924 yılında Zonguldak’ta doğmuştur. 1941 yılında İstanbul Üniversitesi’ne Matematik-Astronomi Bölümü’ne girdi. Cahit Arf’la Sonsuz Boyutlu Hilbert Uzayları konusunda doktora tezini yazdı. Bir süre Paris’te Henri Poincare Enstitüsü’nde (1951), Londra’da ve ABD’de MIT’ de çalıştı. İTÜ’de 47 yıl boyunca çalıştı. Bir süre İnşaat Fakültesi Yüksek Matematik kürsü başkanlığını yürütmüştür.

Selma Soysal’ın Math Sci Net’te fonksiyonel analiz ve operatör teorisi konularında, 1949-1967 yılları arasında yazılmış 4 makalesi gözüküyor. Ayrıca 1967 tarihli Yüksek Matematik Dersleri (Reel Sayılar Sistemi)adlı bir kitabı vardır. Selma Soysal 2011 yılında aramızdan ayrılmıştır.

Prof. Dr. Suzan Kahramaner

Türkiye’nin ilk kadın matematikçilerinden olan 1913 doğumlu Suzan Kahramaner, Notre Dame de Sion’u bitirdikten sonra 1934 yılında İstanbul Üniversitesi

 

Matematik ve Astronomi Bölümü’ne girdi. 1943’te İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü’nde Analiz 1 ve Analiz 2 dersleri asistanı oldu. Daha sonra Karmaşık Sayılar Teorisinde Katsayı Problemleri üzerine doktora yaptı. 1968 yılında profesör unvanını aldı. Zürih, Kaliforniya ve Helsinki’nin yanı sıra Londra, Paris ve Nice’teki çeşitli üniversitelerde bilimsel çalışmalar yaptı. 1978-1979 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi Matematik Bölüm Başkanı oldu. 40 yıl süren akademisyenliğinin sonunda yaş haddinden emekliye ayrıldı. 22 Şubat 2006’da hayata veda etti.

Dünya Kadın Matematikçiler Günü

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bugün dünyanın hemen her yerinde çeşitli organizasyonlarla Dünya Kadın Matematikçiler Günü kutlamaları yapılıyor.

Kutlamaların 12 Mayıs’ta yapılmasının arkasında, İran Matematik Derneği Kadınlar Komitesi’nden Dr. Ashraf Daneshkhah’ın 31 Temmuz’da Rio’da düzenlenen (WM)² (World Meeting for Women in Mathematics) toplantısında sunduğu öneri yatıyor.

Erken yaşta kaybettiğimiz dünyaca ünlü kadın matematikçi Maryam Mirzakhani’nin doğum günü olan 12 Mayıs tarihinin, dünya genelinde matematik alanında çalışan kadınları yüreklendirmek ve bu alandaki kadın başarısının artmasına olanak sağlamak amacıyla kutlanması yönündeki önerinin, toplantı katılımcılarının büyük çoğunluğu tarafından desteklenmesiyle alınan karar çerçevesinde bundan sonra her yıl 12 Mayıs günü Dünya Kadın Matematikçiler Günü olarak kutlanacak.